'Phim không có cảnh bốc lửa hay tình dục nóng bỏng ít khi được giải ở Cannes'

Trong chuyên đề Xây dựng ngành công nghiệp điện ảnh Việt Nam kết hợp tính dân tộc, tính hiện đại trong sáng tác và đổi mới tư duy quản lý, TS Ngô Phương Lan đã đề cập đến nhà làm phim người Pháp gốc Việt Trần Anh Hùng - người vừa thắng giải Đạo diễn xuất sắc nhất tại LHP Cannes 2023.

Sau khi Trần Anh Hùng giành giải, trên mạng xã hội có 2 chiều ý kiến, một bên bày tỏ sự vui mừng vì lần đầu tiên có một người gốc Việt giành giải đạo diễn tại 1 trong 3 LHP lớn nhất thế giới; nhưng cũng có người dè bỉu, cho rằng chúng ta "nhận vơ" vì Trần Anh Hùng là người Pháp nên không có gì mà tự hào.

Tuy nhiên, TS Ngô Phương Lan nhận xét bộ phim giúp Trần Anh Hùng thắng giải - La passion de Dodin Bouffant - dù nói về ẩm thực Pháp nhưng món ăn xuất hiện trong đó gần với món phở Việt. Nếu không mang trong mình gen của người Việt thì Trần Anh Hùng sẽ làm ra một bộ phim nói về món ăn Pháp hoàn toàn.

TS Ngô Phương Lan cũng cho biết nhiều thông tin thú vị liên quan đến Mùi đu đủ xanh - bộ phim đầu tay giúp Trần Anh Hùng thắng giải Camera Vàng tại LHP Cannes năm 1993. Tác phẩm được đánh giá là kết hợp nhuần nhuyễn yếu tố ẩm thực và tinh thần Việt Nam.

Năm 1992, TS Ngô Phương Lan được giao nhiệm vụ thẩm định kịch bản phim nước ngoài quay tại Việt Nam và nhận được kịch bản Mùi đu đủ xanh do một hãng phim nhỏ của Pháp gửi tới. Khi đọc, bà thấy phim có nội dung bình thường, khá lành nên đồng ý cho làm ngay. Nhưng hãng phim quá nhỏ mà quá trình quay tại Việt Nam tốn kém nên họ quyết định thực hiện Mùi đu đủ xanh tại trường quay ở Paris.

Khi xem Mùi đu đủ xanh, TS Ngô Phương Lan sững sờ vì không ngờ với một kịch bản đơn giản mà lên phim lại khác biệt như thế nhờ tài năng Trần Anh Hùng. Việc sử dụng cực ít thoại, hình ảnh tinh tế và những phương pháp ẩn dụ rất Việt Nam khiến bộ phim trở nên khác biệt. 

Sau khi thắng giải Camera Vàng cho phim đầu tay xuất sắc ở LHP Cannes 1993, Pháp muốn gửi Mùi đu đủ xanh đi dự Oscar hạng mục Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất 1994. Nhưng năm đó đã có phim khác được chọn nên họ muốn Mùi đu đủ xanh lấy quốc tịch Việt Nam dù không hề quay tại đây, đơn giản vì phim có yếu tố Việt Nam (đạo diễn gốc Việt, câu chuyện Việt). Sau đó, Mùi đu đủ xanh được chọn vào vòng đề cử Oscar và đến nay vẫn là phim mang quốc tịch Việt giành giải cao nhất. 

"Trần Anh Hùng dù là người Pháp nhưng mang tinh thần, cốt cách, phẩm chất, cá tính Việt rõ nét. Điều này hiển hiện trong Mùi đu đủ xanh. Phim thể hiện tính nữ đặc trưng và sâu sắc. Đu đủ xanh mọc ở góc vườn là biểu tượng cho phụ nữ Việt Nam khiêm tốn vì luôn ẩn mình trong bếp. Đạo diễn sử dụng chi tiết, tình huống, ẩn dụ và triết lý Việt Nam trong phim rất tinh tế", TS Ngô Phương Lan nói. 

Trailer phim 'Mùi đu đủ xanh'

Trong phim, Trần Anh Hùng cũng sử dụng nhiều hình ảnh ẩn dụ về tình dục. "Với Mùi đu đủ xanh, tình dục thể hiện tinh tế khi cô Mùi đến tuổi dậy thì, với những cảnh quay nước đọng lá sen hay bổ đôi quả đu đủ, chỉ có người Việt mới làm như vậy. Nhiều phim của Pháp nếu không có cảnh bốc lửa hay tình dục mạnh ít khi được giải ở LHP Cannes", TS Ngô Phương Lan phân tích.

Thật vậy, trong nhiều năm, các bộ phim về đề tài tình dục tại LHP Cannes luôn gây chú ý, thậm chí gây tranh cãi. Gần đây nhất, phim How To Have Sex (Làm tình như thế nào) đã thắng giải cao nhất ở hạng mục Un Certain Regard tại Cannes 2023.

Phim có độ dài chưa đầy 100 phút, theo chân 3 cô gái 16 tuổi đi nghỉ ở Hy Lạp. Một cô gái còn trinh có kế hoạch sẽ ngủ với một chàng trai ngay khi kỳ nghỉ kết thúc giống như hai người bạn còn lại. Cuối cùng cô bị mất cái ngàn vàng trên bãi biển theo cách không mong muốn nhất.

How To Have Sex khai thác những lần vui chơi hết mình, uống say khướt của các cô gái... và cả áp lực phải làm tình của người trẻ, phơi bày cuộc sống giới trẻ Anh hiện tại. Tác phẩm được dựng lên với góc nhìn táo bạo về một đề tài vốn được cho là nhạy cảm, khó làm. 

Trước đó, phim Pháp Blue Is the Warmest Colour khai thác chuyện tình đồng tính của hai cô gái đã thắng giải Cành cọ vàng tại Cannes 2013. Đạo diễn Abdellatif Kechiche và hai diễn viên Adèle Exarchopoulos - Léa Seydoux lần đầu tiên trong lịch sử Cannes cùng nhận giải Diễn viên xuất sắc nhất.

Blue is the Warmest Colour là bộ phim gây tranh cãi nhiều nhất trong năm 2013 vì có cảnh sex thật dài hơn 7 phút. Hai nữ diễn viên Adele Exarchopoulos và Léa Seydoux đã phải mất nhiều nước mắt khi phim công chiếu vì bị xã hội Pháp lên án, tẩy chay cho tới khi Blue is the Warmest Colour được Cannes gọi tên. 

Năm 2015, LHP Cannes dậy sóng với phim Love của đạo diễn người Pháp Gaspar Noé. Gaspar Noé vốn nổi tiếng với những tác phẩm mang đậm màu sắc bạo lực và tình dục, gây tranh cãi như Irreversible (2002) hay Enter the Void (2009) từng tranh giải Cành cọ vàng.

Với Love, Gaspar Noé khai thác cuộc tình tay ba giữa một cậu thanh niên và hai cô gái trẻ. Noé gọi là "cuộc truy hoan của dục vọng". Khi bắt đầu tung poster, người ta đã phần nào dự đoán phim lần này của Noé sẽ cực “nóng". Tất cả những tấm poster đều trần trụi đến mức ngay cả báo chí phương Tây cũng không dám đăng tải mà không cảnh báo trước cho người xem.